بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان

بازی فکری چیست؟

بازی فکری به هر نوع فعالیتی گفته می‌شود که در درجه اول نیازمند استفاده از ذهن، استدلال، خلاقیت و مهارت‌های شناختی است تا بتوان در آن به موفقیت دست یافت یا از آن لذت برد. در این بازی‌ها، صرفاً قدرت بدنی یا شانس نقش کمرنگی دارد و تفکر استراتژیک، حل مسئله، پیش‌بینی، و تصمیم‌گیری آگاهانه حرف اول را می‌زند. هدف اصلی بازی‌های فکری، به چالش کشیدن ذهن و فعال‌سازی بخش‌های مختلف مغز است.

با انجام منظم این بازی‌ها، ما به طور فعالانه مغزمان را تمرین می‌دهیم، انعطاف‌پذیری شناختی خود را افزایش می‌دهیم و توانایی‌های حل مسئله و تفکر انتقادی‌مان را تقویت می‌کنیم. این تمرینات ذهنی می‌تواند تاثیرات مثبت قابل توجهی در یادگیری، کار و حتی زندگی روزمره داشته باشد. در ادامه به بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان می پردازیم.

 

انواع بازی‌های فکری و تاثیرات خاص هر کدام

پهر نوع بازی فکری، مجموعه‌ای از مهارت‌ها و توانایی‌ها را در کودک تقویت می‌کند. درک این تفاوت‌ها به والدین و مربیان کمک می‌کند تا بازی‌هایی را انتخاب کنند که به بهترین شکل با نیازها و اهداف آموزشی کودک مطابقت داشته باشند.

بازی‌های پازل و ساختنی: تقویت تفکر فضایی و دقت

انواع بازی‌ها:

• پازل‌های تصویری: پازل‌هایی با قطعات مختلف که باید برای ایجاد یک تصویر کامل کنار هم قرار گیرند.
• پازل‌های سه‌بعدی: مدل‌های ساختنی که از قطعاتی تشکیل شده‌اند که باید به صورت فضایی کنار هم قرار گیرند تا یک شکل سه‌بعدی ایجاد کنند (مانند مدل‌های معماری یا وسایل نقلیه).
• بلوک‌های ساختنی (لگو و مشابه آن): قطعات رنگارنگ که می‌توانند برای ساختن اشیاء، ساختمان‌ها و ساختارهای مختلف استفاده شوند.
• تانگرام: مجموعه‌ای از قطعات هندسی که باید برای ایجاد اشکال و تصاویر مختلف استفاده شوند.

تاثیرات خاص:

✅تقویت تفکر فضایی و سه‌بعدی: این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا درک بهتری از روابط فضایی، اندازه‌ها، جهت‌ها و نحوه قرارگیری اشیاء در فضا پیدا کنند. آن‌ها یاد می‌گیرند که چگونه یک شیء سه‌بعدی را در ذهن خود تجسم کنند و آن را از زوایای مختلف ببینند.

✅افزایش دقت و حوصله: تکمیل یک پازل یا ساخت یک مدل پیچیده نیازمند توجه دقیق به جزئیات، تمرکز طولانی‌مدت و صبر و حوصله است. کودک باید یاد بگیرد که اشتباهات را اصلاح کند، دوباره تلاش کند و از دست دادن یک قطعه کوچک ناامید نشود.

✅تقویت مهارت حل مسئله: کودک باید با بررسی شکل قطعات، رنگ‌ها و الگوها، تشخیص دهد که هر قطعه در کجای پازل قرار می‌گیرد. این فرآیند، مهارت‌های حل مسئله و تفکر منطقی را تقویت می‌کند.

✅پرورش خلاقیت (در بلوک‌های ساختنی): بلوک‌های ساختنی به کودکان اجازه می‌دهند تا تخیل خود را به کار گیرند و هر چیزی را که در ذهن دارند، بسازند. این بازی‌ها خلاقیت، نوآوری و توانایی حل مسائل به روش‌های غیرمعمول را تقویت می‌کنند.

مثال:
یک کودک در حال ساختن یک برج با لگو است. او باید تصمیم بگیرد که کدام قطعات را در کجا قرار دهد تا برج پایدار بماند. این فرآیند به او کمک می‌کند تا درک بهتری از تعادل، وزن و ساختار پیدا کند.

 

 

بازی‌های استراتژیک و کارتی: توسعه برنامه‌ریزی و ریسک‌پذیری

انواع بازی‌ها:

• بازی‌های رومیزی استراتژیک: بازی‌هایی مانند شطرنج، تخته نرد، ریسک (Risk)، Settlers of Catan که نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، پیش‌بینی حرکات حریف و مدیریت منابع هستند.
• بازی‌های کارتی استراتژیک: بازی‌هایی مانند Magic: The Gathering، Dominion یا Ticket to Ride که نیازمند ساختن دسته‌ای از کارت‌ها، استفاده از آن‌ها به صورت استراتژیک و مدیریت شانس هستند.
• بازی‌های ویدئویی استراتژیک: بازی‌هایی مانند StarCraft، Civilization یا Crusader Kings که نیازمند مدیریت یک امپراتوری، رهبری ارتش‌ها و تصمیم‌گیری‌های پیچیده هستند.

تاثیرات خاص:

❎تقویت مهارت‌های برنامه‌ریزی و پیش‌بینی: این بازی‌ها به کودکان یاد می‌دهند که چگونه اهداف بلندمدت تعیین کنند، مراحل رسیدن به آن اهداف را برنامه‌ریزی کنند و حرکات حریف را پیش‌بینی کنند. آن‌ها باید یاد بگیرند که چگونه منابع خود را به طور موثر مدیریت کنند و تصمیمات استراتژیک بگیرند.

❎توسعه تفکر منطقی و انتقادی: کودک باید بتواند قوانین بازی را درک کند، احتمالات مختلف را ارزیابی کند و بهترین حرکت را بر اساس شرایط موجود انتخاب کند. این فرآیند، تفکر منطقی و انتقادی را تقویت می‌کند.

❎افزایش ریسک‌پذیری (محاسبه‌شده): در بازی‌های استراتژیک، کودک باید یاد بگیرد که چگونه ریسک کند، اما نه به صورت تصادفی، بلکه با در نظر گرفتن احتمالات و پیامدهای احتمالی. آن‌ها باید یاد بگیرند که چه زمانی ریسک کردن ارزش دارد و چه زمانی بهتر است محتاط باشند.

❎تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری: در هر نوبت، کودک باید تصمیم بگیرد که چه حرکتی انجام دهد. این تصمیمات می‌توانند تاثیر زیادیمثال:
یک کودک در حال بازی شطرنج است. او باید حرکات حریف را پیش‌بینی کند، نقاط ضعف او را شناسایی کند و یک استراتژی برای مات کردن شاه او طراحی کند. این فرآیند به او کمک می‌کند تا تفکر استراتژیک و برنامه‌ریزی را تمرین کند.

بازی‌های کلمه‌ای و حافظه: تقویت زبان و حافظه فعال

انواع بازی‌ها:

• بازی‌های کلمه‌ای: بازی‌هایی مانند Scrabble، Boggle یا جدول کلمات متقاطع که نیازمند ساختن کلمات، حل معماهای زبانی و گسترش دایره لغات هستند.
• بازی‌های حافظه: بازی‌هایی مانند “حافظه” (Memory Game) که نیازمند به خاطر سپردن موقعیت کارت‌ها، تصاویر یا الگوها هستند.
• بازی‌های املایی: بازی‌هایی که نیازمند نوشتن صحیح کلمات هستند.

تاثیرات خاص:

✅تقویت زبان و دایره لغات: بازی‌های کلمه‌ای به کودکان کمک می‌کنند تا با کلمات جدید آشنا شوند، املای صحیح آن‌ها را یاد بگیرند و نحوه استفاده از آن‌ها در جملات را بیاموزند.

✅بهبود حافظه فعال: بازی‌های حافظه نیازمند نگهداری اطلاعات در ذهن برای مدت کوتاهی هستند. این تمرین به تقویت حافظه فعال و توانایی به خاطر سپردن اطلاعات کمک می‌کند.

✅افزایش سرعت پردازش اطلاعات: در برخی بازی‌های کلمه‌ای، کودک باید به سرعت کلمات را پیدا کند یا معماها را حل کند. این تمرین به افزایش سرعت پردازش اطلاعات و واکنش سریع به محرک‌ها کمک می‌کند.

✅تقویت مهارت‌های شنیداری و گفتاری: بازی‌های کلمه‌ای معمولاً نیازمند تعامل با دیگران هستند. کودک باید به صحبت‌های دیگران گوش دهد، ایده‌های خود را بیان کند و در مورد کلمات بحث کند. این تعاملات به تقویت مهارت‌های شنیداری و گفتاری کمک می‌کنند.

مثال:
یک کودک در حال بازی Scrabble است. او باید با استفاده از حروف موجود، کلماتی بسازد که بیشترین امتیاز را کسب کنند. این فرآیند به او کمک می‌کند تا دایره لغات خود را گسترش دهد و املای صحیح کلمات را یاد بگیرد.

 

 

بازی‌های نقش‌آفرینی: تقویت تخیل و همدلی

انواع بازی‌ها:

• بازی‌های نقش‌آفرینی رومیزی (RPG): بازی‌هایی مانند Dungeons & Dragons که در آن بازیکنان نقش شخصیت‌های خیالی را ایفا می‌کنند و در یک داستان تعاملی شرکت می‌کنند.
• بازی‌های نقش‌آفرینی ویدئویی (RPG): بازی‌هایی مانند The Elder Scrolls، Final Fantasy یا The Witcher که در آن بازیکنان نقش شخصیت‌های اصلی را ایفا می‌کنند و در یک دنیای خیالی به ماجراجویی می‌پردازند.
• بازی‌های وانمودی: بازی‌هایی که کودکان به صورت خودجوش انجام می‌دهند و در آن نقش‌های مختلف را ایفا می‌کنند (مانند بازی “دکتر بازی” یا “خاله بازی”).

تاثیرات خاص:

🔼پرورش تخیل و خلاقیت: بازی‌های نقش‌آفرینی به کودکان اجازه می‌دهند تا تخیل خود را به کار گیرند و دنیاهای خیالی را تصور کنند. آن‌ها می‌توانند شخصیت‌های جدید خلق کنند، داستان‌های جدید بسازند و در ماجراجویی‌های هیجان‌انگیز شرکت کنند.

🔽تقویت همدلی و درک دیدگاه دیگران: در بازی‌های نقش‌آفرینی، کودک باید خود را جای شخصیت دیگری قرار دهد و از دیدگاه او به دنیا نگاه کند. این تمرین به تقویت همدلی و توانایی درک احساسات و انگیزه‌های دیگران کمک می‌کند.

🔼توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی: بازی‌های نقش‌آفرینی معمولاً به صورت گروهی انجام می‌شوند. کودک باید با دیگر بازیکنان تعامل کند، ایده‌های خود را بیان کند، به نظرات دیگران گوش دهد و در مورد داستان بازی تصمیم‌گیری کند. این تعاملات به تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کمک می‌کنند.

🔽افزایش اعتماد به نفس: بازی‌های نقش‌آفرینی به کودکان اجازه می‌دهند تا نقش‌های قدرتمند و قهرمانانه را ایفا کنند. این تجربه می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس و خودباوری آن‌ها کمک کند.

مثال:
یک کودک در حال بازی Dungeons & Dragons است. او نقش یک جنگجوی شجاع را ایفا می‌کند که باید با هیولاها مبارزه کند و از مردم بی‌گناه محافظت کند. این تجربه به او کمک می‌کند تا تخیل خود را پرورش دهد، همدلی را تمرین کند و اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.

 

تاثیرات بازی فکری بر یادگیری و رشد کودک

1️⃣تقویت مهارت حل مسئله و تفکر انتقادی:

بسیاری از بازی‌های فکری، موقعیت‌هایی را ایجاد می‌کنند که کودک باید با تجزیه و تحلیل وضعیت، گزینه‌های موجود را بررسی کرده و بهترین راه‌حل را برای رسیدن به هدف پیدا کند. مثلاً در بازی‌های معمایی، کودک باید قطعات را طوری کنار هم قرار دهد که تصویر کامل شود. در بازی‌های استراتژیک، باید حرکات حریف را پیش‌بینی کرده و بهترین واکنش را انتخاب کند.این فرآیند، کودک را تشویق می‌کند تا به جای تقلید صرف، به طور فعالانه فکر کند، راه‌حل‌های مختلف را امتحان کند (آزمون و خطا) و یاد بگیرد که چگونه مشکلات را مرحله به مرحله حل کند. این مهارت‌ها در تمام جنبه‌های زندگی، از تکالیف مدرسه گرفته تا چالش‌های روزمره، حیاتی هستند.

2️⃣افزایش تمرکز و توجه:

بازی‌های فکری، به‌ویژه آن‌هایی که قوانین پیچیده‌تر یا اهداف بلندمدت دارند، نیازمند حفظ تمرکز برای مدت زمان قابل توجهی هستند. کودک باید حواسش به مهره‌ها، کارت‌ها، حرکات حریف و هدف کلی بازی باشد. وقفه‌های طولانی یا حواس‌پرتی می‌تواند منجر به اشتباه یا از دست دادن بازی شود. این تمرین مداوم به کودک کمک می‌کند تا توانایی خود را در نادیده گرفتن عوامل حواس‌پرت‌کننده افزایش دهد و توجه خود را بر روی وظیفه اصلی متمرکز نگه دارد. این مهارت برای موفقیت تحصیلی و یادگیری بسیار ضروری است. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان

3️⃣بهبود حافظه و توانایی یادآوری:

بازی‌هایی مانند “حافظه” (Memory Game) یا بازی‌هایی که نیاز به به خاطر سپردن موقعیت کارت‌ها، رنگ‌ها یا قوانین خاصی دارند، مستقیماً حافظه کاری (Working Memory) و حافظه بلندمدت کودک را درگیر می‌کنند. کودک باید اطلاعات را در ذهن خود نگه دارد و در زمان مناسب به یاد آورد.این امر به تقویت مسیرهای عصبی مرتبط با حافظه کمک کرده و توانایی کودک را در به خاطر سپردن اطلاعات، چه در بازی و چه در کلاس درس، افزایش می‌دهد.

4️⃣پرورش خلاقیت و تخیل:

برخی بازی‌های فکری، مانند بازی‌های ساختنی (مثل لگو)، بازی‌های نقش‌آفرینی یا حتی بازی‌هایی که نیاز به طراحی استراتژی‌های نوآورانه دارند، فضایی برای خلاقیت فراهم می‌کنند. کودک می‌تواند داستان بسازد، شخصیت جدید خلق کند، یا راه‌های جدیدی برای غلبه بر موانع بازی بیابد.این بازی‌ها ذهن کودک را از چارچوب‌های بسته خارج کرده و به او اجازه می‌دهند تا ایده‌های جدید تولید کند و راه‌های منحصر به فرد خود را برای حل مسائل کشف کند.

5️⃣آشنایی با مفاهیم پایه (اعداد، رنگ‌ها، اشکال، منطق):

بسیاری از بازی‌های فکری طراحی شده برای سنین پایین‌تر، به طور غیرمستقیم مفاهیم پایه‌ای مانند شمارش، تشخیص رنگ‌ها و اشکال، الگوها و روابط منطقی (مثلاً “اگر این کار را بکنم، آن اتفاق می‌افتد”) را آموزش می‌دهند.این آشنایی اولیه در قالب بازی، یادگیری این مفاهیم را برای کودک لذت‌بخش و طبیعی می‌کند و او را برای مفاهیم پیچیده‌تر در آینده آماده می‌سازد.

 

 

رشد اجتماعی و عاطفی: یادگیری تعامل و خودآگاهی

بازی‌های فکری، به‌خصوص انواع گروهی، بستری عالی برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی و عاطفی هستند:

✅یادگیری همکاری و کار تیمی (در بازی‌های گروهی):

در بازی‌های مشارکتی، کودکان باید برای رسیدن به یک هدف مشترک با هم همکاری کنند. این شامل تقسیم وظایف، کمک به یکدیگر و هماهنگ کردن حرکات است.کودک می‌آموزد که چگونه با دیگران به طور مؤثر ارتباط برقرار کند، به نظرات آن‌ها احترام بگذارد و بفهمد که همکاری می‌تواند به موفقیت بزرگتر از تلاش فردی منجر شود.

❎تقویت مهارت‌های ارتباطی و مذاکره:

در طول بازی‌های گروهی، کودکان نیاز دارند تا ایده‌های خود را بیان کنند، در مورد استراتژی‌ها بحث کنند، پیشنهاد دهند و گاهی اوقات با دیگران مذاکره کنند (مثلاً برای تبادل منابع یا توافق بر سر یک حرکت).این تعاملات، دایره لغات کودک را گسترش می‌دهد، توانایی او را در بیان واضح افکارش بهبود می‌بخشد و او را با فرآیند مذاکره و رسیدن به توافق آشنا می‌کند.

✅مدیریت احساسات (برد، باخت، هیجان):

بازی‌های فکری، به‌خصوص رقابتی، احساسات مختلفی را در کودک برمی‌انگیزند: هیجان پیروزی، ناراحتی شکست، ناامیدی از یک حرکت اشتباه، یا اشتیاق برای دور بعدی.این تجربیات به کودک کمک می‌کنند تا یاد بگیرد چگونه با این احساسات کنار بیاید. او می‌آموزد که شکست پایان راه نیست، بلکه فرصتی برای یادگیری است و پیروزی نیز باید با فروتنی همراه باشد. این تاب‌آوری عاطفی و خودکنترلی، مهارت‌های بسیار مهمی برای زندگی هستند.

❎افزایش اعتماد به نفس و خودباوری:

هر بار که کودک موفق به حل یک معما، اجرای یک استراتژی خوب، یا برنده شدن در یک بازی می‌شود، احساس موفقیت و کفایت می‌کند. این موفقیت‌ها، به‌خصوص اگر توسط بزرگترها تشویق شوند، اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد.کودک باور می‌کند که توانایی دارد و می‌تواند چالش‌ها را مدیریت کند. این باور به خود، او را تشویق می‌کند تا در موقعیت‌های جدید نیز جسورتر عمل کند و از تلاش دست نکشد.

✅یادگیری رعایت نوبت و قوانین:

تقریباً تمام بازی‌های فکری دارای قوانین مشخصی هستند که باید رعایت شوند، از جمله نوبت گرفتن. کودک می‌آموزد که باید منتظر نوبت خود بماند و از قوانین بازی تخطی نکند.این امر به تقویت نظم‌پذیری، احترام به قواعد اجتماعی و درک اهمیت ساختار و نظم در فعالیت‌های گروهی کمک می‌کند. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان

 

تاثیر بازی فکری در رشد زبانی و کلامی

بازی‌های فکری می‌توانند به طور شگفت‌انگیزی به غنی‌سازی زبان کودک کمک کنند:

🔼افزایش دایره لغات:

هنگام بازی، کودکان با واژگان جدیدی روبرو می‌شوند که مربوط به مفاهیم بازی (مثلاً نام مهره‌ها، کارت‌ها، قوانین، استراتژی‌ها) است. همچنین، بحث و گفتگو در مورد بازی، نیاز به استفاده از کلمات توصیفی و بیان افکار را افزایش می‌دهد.این مواجهه مکرر با کلمات جدید و کاربرد آن‌ها در بافت بازی، به یادگیری و به‌خاطر سپردن آن‌ها کمک می‌کند. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان

🔽پرورش قدرت توصیف و بیان:

کودک تشویق می‌شود تا استراتژی خود را توضیح دهد، حرکات حریف را توصیف کند، یا حتی داستانی را بر اساس بازی تعریف کند.این تمرین، توانایی او را در بیان شفاف و منسجم افکارش تقویت می‌کند و به او کمک می‌کند تا ایده‌های پیچیده‌تر را نیز بتواند منتقل کند.

🔼یادگیری قوانین و دستور زبان (در برخی بازی‌ها):

برخی بازی‌ها، به‌ویژه بازی‌های کارتی یا کلمه‌ای، به‌طور مستقیم با ساختار زبان و کلمات سروکار دارند. کودک با ترکیب حروف، ساختن کلمات و درک قوانین نحوی بازی، ناخودآگاه با زبان بیشتر آشنا می‌شود.این آشنایی می‌تواند پایه‌ای برای درک بهتر دستور زبان و بهبود مهارت‌های نوشتاری و گفتاری او باشد. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان

 

 

 

افزایش دقت با بازی فکری

هرچند تمرکز اصلی بازی‌های فکری بر ذهن است، اما برخی از آن‌ها به طور غیرمستقیم رشد حرکتی ظریف را نیز درگیر می‌کنند:

❌هماهنگی چشم و دست (بازی‌های با قطعات کوچک):

بازی‌هایی که شامل چیدن قطعات کوچک، قرار دادن مهره‌ها در محل‌های دقیق، یا دستکاری کارت‌ها هستند، نیاز به هماهنگی دقیق بین آنچه چشم می‌بیند و آنچه دست انجام می‌دهد، دارند.این تمرین به بهبود دقت، کنترل حرکات و هماهنگی بین سیستم بینایی و حرکتی کمک می‌کند.

❌مهارت‌های ظریف حرکتی:

گرفتن، چیدن، جابجا کردن و رها کردن قطعات کوچک بازی‌ها، عضلات کوچک دست و انگشتان را درگیر کرده و به تقویت آن‌ها کمک می‌کند.این مهارت‌ها برای کارهایی مانند نوشتن، بستن دکمه لباس، یا استفاده از ابزارهای کوچک، بسیار حیاتی هستند و بازی‌های فکری می‌توانند به تقویت آن‌ها کمک کنند.

 

نقش والدین و مربیان در استفاده از بازی‌های فکری

والدین و مربیان به عنوان هدایت‌کنندگان اصلی کودکان، نقش بسیار مهمی در استفاده از بازی‌های فکری دارند. آن‌ها می‌توانند با ایجاد یک محیط مناسب، تشویق به بازی، همراهی در بازی و تبدیل آن به یک فرصت یادگیری، به کودکان کمک کنند تا از مزایای این بازی‌ها بهره‌مند شوند.

 

1️⃣تشویق به بازی و فراهم کردن محیط مناسب

• ایجاد انگیزه و علاقه:
  والدین و مربیان باید با نشان دادن علاقه و اشتیاق خود به بازی‌های فکری، کودکان را به بازی کردن تشویق کنند.
  می‌توانند با تعریف کردن از مزایای بازی‌های فکری، توضیح دادن نحوه بازی و نشان دادن نمونه‌هایی از بازی‌های جذاب، انگیزه کودکان را افزایش دهند.
• فراهم کردن محیط فیزیکی مناسب:
  یک فضای آرام، راحت و بدون حواس‌پرتی برای بازی کردن فراهم کنید. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان
  مطمئن شوید که نور کافی وجود دارد و میز و صندلی‌ها برای کودکان مناسب هستند.
  بازی‌ها را در دسترس قرار دهید و آن‌ها را به طور منظم مرتب کنید.
• فراهم کردن محیط روانی مناسب:
  به کودکان اجازه دهید تا بازی‌هایی را که دوست دارند انتخاب کنند.
  فشار و استرس را از بین ببرید و به آن‌ها اجازه دهید تا از بازی لذت ببرند.
  به اشتباهات آن‌ها با صبر و حوصله برخورد کنید و آن‌ها را تشویق کنید که دوباره تلاش کنند.

مثال:
والدین می‌توانند یک قفسه مخصوص بازی‌های فکری در اتاق کودک خود ایجاد کنند و بازی‌های مختلف را در آن قرار دهند. آن‌ها می‌توانند هر هفته یک بازی جدید را به کودک خود معرفی کنند و با او در مورد آن بازی صحبت کنند.

 

2️⃣همراهی در بازی و راهنمایی بدون دخالت بیش از حد

• حضور فعال و مشارکت:
  والدین و مربیان باید در بازی‌های فکری با کودکان همراهی کنند و در صورت نیاز به آن‌ها کمک کنند.
  می‌توانند با پرسیدن سوالات راهنمایی‌کننده، ارائه پیشنهادهای غیرمستقیم و تشویق به تفکر، کودکان را در حل مسائل یاری کنند.
• اجتناب از دخالت بیش از حد:
  از حل کردن مسائل به جای کودکان خودداری کنید.
  به آن‌ها اجازه دهید تا خودشان اشتباه کنند و از اشتباهات خود یاد بگیرند.
  فقط در صورتی که کودک واقعاً به کمک نیاز دارد، وارد عمل شوید و او را راهنمایی کنید.
• ایجاد تعامل مثبت:
  در طول بازی با کودکان صحبت کنید و در مورد افکار و احساسات آن‌ها بپرسید.
  به آن‌ها گوش دهید و به نظرات آن‌ها احترام بگذارید.
  از شوخی و خنده برای ایجاد یک فضای صمیمی و دوستانه استفاده کنید.

مثال:
هنگامی که کودک در حال حل یک پازل است، والدین می‌توانند به او بگویند: به نظر می‌رسد این قطعه با قطعه کناری‌اش مطابقت ندارد. آیا می‌توانی قطعه دیگری را امتحان کنی؟” یا “چه الگویی را در این پازل می‌بینی؟ آیا این الگو می‌تواند به تو کمک کند تا قطعات را کنار هم قرار دهی؟

 

 

3️⃣ انتخاب بازی‌های متناسب با علاقه و توانایی کودک

• در نظر گرفتن سن و سطح رشد:
  بازی‌هایی را انتخاب کنید که برای سن و سطح رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی کودک مناسب باشند. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان
  بازی‌هایی که خیلی آسان یا خیلی سخت باشند، می‌توانند باعث دلسردی و بی‌علاقگی کودک شوند.
• توجه به علایق شخصی:
  بازی‌هایی را انتخاب کنید که با علایق و سرگرمی‌های کودک همخوانی داشته باشند.
  اگر کودک به حیوانات علاقه دارد، بازی‌هایی با موضوع حیوانات را انتخاب کنید.
  اگر کودک به داستان‌های تخیلی علاقه دارد، بازی‌های نقش‌آفرینی را انتخاب کنید.

تنوع در انتخاب بازی‌ها:
از انواع مختلف بازی‌های فکری استفاده کنید تا مهارت‌های مختلف کودک را تقویت کنید.
پازل‌ها، بازی‌های استراتژیک، بازی‌های کلمه‌ای و بازی‌های نقش‌آفرینی را در برنامه بازی کودک بگنجانید.

مثال:
اگر کودک 5 ساله‌ای دارید، می‌توانید پازل‌های ساده با قطعات بزرگ، بازی‌های حافظه با تصاویر رنگارنگ و بازی‌های وانمودی با عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌ها را برای او انتخاب کنید.
اگر کودک 10 ساله‌ای دارید، می‌توانید بازی‌های رومیزی استراتژیک مانند شطرنج، بازی‌های کارتی مانند Uno و بازی‌های کلمه‌ای مانند Scrabble را برای او انتخاب کنید.

 

4️⃣تبدیل بازی به فرصتی برای یادگیری و گفتگو

• ایجاد ارتباط بین بازی و زندگی واقعی:سعی کنید ارتباطی بین مفاهیم و مهارت‌هایی که در بازی‌ها آموخته می‌شوند و موقعیت‌های واقعی زندگی برقرار کنید.
  به عنوان مثال، اگر کودک در حال بازی شطرنج است، می‌توانید در مورد اهمیت برنامه‌ریزی و پیش‌بینی در زندگی روزمره با او صحبت کنید.
• پرسیدن سوالات تفکربرانگیز:
  در طول بازی سوالاتی بپرسید که کودک را به تفکر وادار کنند. بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان
  به عنوان مثال، اگر کودک در حال حل یک پازل است، می‌توانید از او بپرسید: “چرا فکر می‌کنی این قطعه در اینجا قرار می‌گیرد؟” یا “چه راه حل‌های دیگری برای این مسئله وجود دارد؟”
• تشویق به بیان ایده‌ها و نظرات:
  به کودکان فرصت دهید تا ایده‌ها و نظرات خود را در مورد بازی بیان کنند.
  به آن‌ها گوش دهید و به نظرات آن‌ها احترام بگذارید.
  از آن‌ها بخواهید که استدلال‌های خود را توضیح دهند و از ایده‌های خود دفاع کنند.
• استفاده از بازی‌ها برای آموزش مفاهیم درسی:
  از بازی‌های فکری برای آموزش مفاهیم درسی به روشی جذاب و سرگرم‌کننده استفاده کنید.
  به عنوان مثال، می‌توانید از بازی‌های کلمه‌ای برای آموزش لغات جدید و از بازی‌های ریاضی برای تمرین محاسبات استفاده کنید.
  مثال:
  پس از اتمام یک بازی نقش‌آفرینی، می‌توانید با کودک خود در مورد شخصیت‌هایی که ایفا کرده‌اند، تصمیماتی که گرفته‌اند و پیامدهای آن تصمیمات صحبت کنید. این گفتگو می‌تواند به کودک کمک کند تا درک بهتری از خود، دیگران و دنیای اطراف خود پیدا کند.

 

جمع بندی

بازی فکری و نقش آن در یادگیری و رشد کودکان در دنیای امروز، فراتر از یک موضع ساده، و پیش پا افتاده است. والدین با ایجاد فضایی مناسب، تشویق و همراهی فرزندان در این مسیر، می‌توانند نقش بسزایی در رشد و شکوفایی استعدادهای آن‌ها ایفا کنند. گنجاندن بازی‌های فکری در برنامه روزانه، سرمایه‌گذاری ارزشمندی است که نه تنها به افزایش هوش و خلاقیت کودکان کمک می‌کند، بلکه آن‌ها را برای مواجهه با چالش‌های دنیای پیچیده فردا آماده می‌سازد.